AMANET SV. SAVE: Zakoni koji se najduže poštuju među Srbima

Sa pravnom problematikom Rastko Nemanjić (potonji Sava)prvi put sesusreotokom svog kratkotrajnog boravka u Humskoj oblasti (1190/91), gde mu je otac Stefan Nemanja poverio pomenutuoblast na upravu.Nakon odluke da napusti svetovni život i upravne dužnosti, Rastko Nemanjić po svemu sudeći sa nekolicinom crkvenih ljudi uputio se na Svetu Goru, koja je i tada uveliko uživala status duhovnog epicentra Pravoslavlja.Tokom boravka na Svetoj gori njegova zakonodavna delatnost je bila bogata i raznovrsna, jer je njegovu ktitorsku aktivnost u svetogorskim manastirima moralida sledei odgovarajućipravni koraci,obzirom da je morao da potpisujeugovore o kupovini imanja, gradnji verskih objekatai slično. Osnivanje manastira Hilandara pratio je veliki broj različitih pravnih akata među kojima su bili i Ktitorska povelja Simeona Nemanje i Hilandarski tipik. Smatra se da je monah Sava dosta učestvovao u izradi ktitorske povelje njegovog oca.Hilandarski tipikHilandarski tipikjesrednjovekovni spisna pergamentu. Napisao ga jeSveti Sava1200. godine nakon pisanjaKarejskog tipika. Sveti Sava je tipikom odredio norme kaluđerskog života u manastiru, kao i organizaciju manastirske uprave. Tipik je napisan po ugledu na prolog tipika konstantinopoljskog manastira Bogorodice Blagodateljice. Ovaj tipik se do danas nalazi u upotrebi u manastiru Hilandar kao i u brojnim monaškim zajednicama po Srbiji.Hilandarski tipikrađen je za potrebe srpske monaške zajednice na Svetoj Gori. Moguće da je Sava u Karejskoj keliji sam, ili uz pomoć svoje sabraće radio na izradi Hilandarskog tipika. Hilandarskim tipikom prenet je u srpski manastir na Svetoj Gori način monaškog života jednog carigradskog manastira, a kasnije će on biti prenet i u Srbiju. Nešto ranije iz pera monaha Save nastao je iKarejski tipik. On je svoje ime dobio po Kareji, mestu i manastiru u kome se Sava podvizavao u prvim godinama boravka na Svetoj Gori.Karejski tipik je po svojoj crkvenorpavnoj sadržini, po svom formularu i pravnoj terminologiji predstavlja samostalno zakonodavno i književno delo svetog Save.Foto: B.SubašićU odredbama Karejskog tipika posebna pažnja je bila posvećena osiguravanju nezavinsnosti ove monaške ustanove, kako od svetogorskog prota tako i od igumana Hilandara. Povezanost kelije sa manstirom utvrđena je činjenocom da je upražnjeno mesto nastojatelja kelije popunjavano monahom iz hilandarskog bratstva.Po povratku u Srbiju Sava je u Studenici izradio dva pravna akta -Studenički tipik, i verovatno dopunu Nemanjinoj ktitorskoj povelji sa odredbama o ekonomskoj organizaciji manastira (kasnije poznatomkaoZakon svetog Simeona i svetoga Save). Tokom Savinog boravka u Solunu 1220. tada već kao Arhiepiskop Srpski sastavio je čuvenu Krmčiju ili Nomokanon.U pitanju je kompilacija sastavljena od raznih kanonskih zbornika (Sintagma kanona u 50 naslova patrijarha Jovana Sholastika,Prefotijevski nomokanon u 14 naslova), prevoda odabranih komentara kanonista 12. veka, Aristina i Zonare, kao i prevodaProhirona(Građanskog zakona) cara Vasilija I Makedonca. Nomokanon svetog Save je jedinstveni crkveno-pravni zbornik koji je imao velikog značaja u srpskoj pravnoj istoriji.Zakonopravilo je bila potupuno nova kompilacija svetovnog i crkvenog prava, preuzeta iz vizantijskih izvora, ali prilagođena društvenom lokalnom kontekstu Srbije. Srpsko srednjevekovno pravo nije poznavalo pravne netransplante jer su svi propisi preuzeti iz rimsko-vizantijskog prava. Srbija je postala deo evropske i hrišćanske civilizacije. U Srbiji, svetosavski nomokanon naziva se i božanskim zakonom. Takođe, ovim aktom definisana je i tzv. dijarhija - simfonija (odnos) između svetovne i duhovne vlasti.Zakonopravilo je poslužilo kao osnova zakonodavstvu srpskih vladara, uključujući iDušanov Zakonikiz1349. i1354. godine (članovi 6, 8, 11, 101, 109 i 196). Zakonopravilo je postalo i prvi zakonik obnovljene Srbije, skoro šest vekova kasnije, kada 1804. godine počeo Prvi srpski ustanak.ProtaMateja Nenadovićje time nastavljaoMetodijevi Savin zakonodavni rad. Na Zakonopravilo nailazimo i uSrpskom građanskom zakonikuiz1844. godine (članovi 93 i 94). U 19. veku je produženo ono što je započeto još u9. veku.Foto: Arhiva NovostiI pored viševekovnog prekida državnosti Srbi su sačuvali svoju snagu izgrađivanja i čuvanja zakonskog poretka.Organizovanje arhiepisopije pratilo je i izdavanje niza pravnih akata.Hrisovulja svetog Save i brata mu Stefanabila je dokumentarna promulgacija srpske arhiepiskopije i ovaj dokument je poznat samo po kratkom izvodu u rukopisuSintagme Matije Vlastaraiz 1453. godine. Formiranje episkopija i postavljanje episkopa pratilo je izdavanje odgovarajućih akata ali nijedan od njih nije sačuvan. Isto tako od velikog broja različitih povelja sačuvana je u autentičnom prepisu samo jedna, povelja manastiru Svetog Nikole na skadarskom ostrvu Vranjini.Za razvoj srpske srednjovekovne crkve izuzetno je značajanSinodik pravoslavljakoji je Sava izneo u okviru svoje besede održane u Žiči. Sinodik se sastoji od dva dela: u prvom delu prihvataju se sve pozitivno izložene odredbe donete na crkvenim saborima, dok se u drugom delu osuđuju elementi nekih jeretičkih učenja (pojedini naučnici pretpostavljaju da je u pitanju bogumilska jeres). U ovom dokumentu se vidi koliko je Sava pažljivo nastojao da izbegne bilo kakvo bogoslovsko odstupanje od pravoslavnog učenja.BONUS: NAJAKTUELNIJI VIDEO SNIMCIZa još vesti zapratite nas na našoj zvaničnoj Fejsbuk stranici - budimo &quot;na ti&quot;.Nova dimenzija novosti, vaš &quot;Nportal.rs&quot;.

AMANET SV. SAVE: Zakoni koji se najduže poštuju među Srbima

Vaš komentar

Nema komentara