Kraljevina Srbija je krajem XIX veka pozvana da učestvuje na prestižnoj Svetskoj izložbi, koja je trebalo da se održi u Parizu 1900. godine.
Svaka država učesnica trebala je da izložbenom slikom da promoviše svoju zemlju i društvo. U tu svrhu, vlasti Kraljevine Srbije formirali su poseban umetnički odbor 1897. godine koji je dobio zadatak da rukovodi pripremama i u konsultaciji sa dvorom dogovori jasnu predstavu koja bi bila naslikana i potom prikazana.
Zadatak da naslika tu sliku dobio je najpoznatiji tadašnji srpski slikar i dvorski umetnik Paja Jovanović. Odlučeno je da se prikaže monumentalna kompozicija krunisanja srpskog cara Stefana IV Dušana Nemaćinja. Paja Jovanović je u tom smislu započeo opsežne pripreme 1899. godine.
Foto: Vikipedija
U tom periodu, kada se Jovanović bavio izradom skice i svih drugih predradnji za izradu raskošne kompozicije, članovi tadašnje srpske vlade predvođeni predsednikom Stojanom Novakovićem odlučili su u zadnji momenat da predlože promenu motiva. U dogovoru sa Jovanović odlučeno je da se ipak umesto predstave krunisanja cara Dušana, na slici nađe proglašenje Dušanovog zakonika, odnosno "Proklamaciju zakonika cara Dušana", kako ju je sam autor nazvao u svojim memoarima.
Sam Jovanović pristao je na izmenu kompozicije iz praktičnog umetničkog razloga, pošto je za očekivati bilo da predstava prati unutrašnjost crkve bez dnevne svetlosti (u to doba još uvek nije bilo električnog osvetljenja), te se zbog toga u poslednji čas odlučio za prikazivanje proglašenja zakonika "na otvorenom polju pred crkvom pokazujući vojnu i političku snagu Mladog Carstva".
Za potrebe izrade slike, on je obišao nekoliko starih srpskih prestonica (Prizren, Skoplje) i manastira (Gračanice, Lesnova, Žiče i drugih), da bi prikupio autentične elemente za svoju sliku, ne bi li ona bila što verodostojnija. Pošto je još u doba vladavine kralja Milutina u Srbiji uveden vizantijski dvorski ceremonijal, Jovanović se odlučio da Caru i Carici naslika vizantijska odežde i sve propratne vizantijske carske atribute, za šta se obratio kostimijeru Bečke opere Blaškeru.
On je na osnovu vizantijskih slika uradio odela, po kojima je Jovanović naslikao odežde Dušana i Jelene, ali i protovestijara Nikole Buća koji čita carsku proklamaciju. Careva garda koju su činili nemački najamnici je naslikana po uzoru na nemačke vitezove iz XIV veka, a njihov vođa Palman u ruci drži odgovarajući šlem. Sama kruna cara i carice nije imala srpski autentični izgled, već vizantijski purpur sa perpernalijama tzv. "zlatnim kikicama"
Srpska konjica je prikazana u mletačkoj opremi (Dušan je naručio 300 oklopa za svoje ljude), na osnovu Skaliger-Monumenta u Veroni, a među njima se ističe mladi vojvoda Preljub na turnirskom konju u prednjem planu slike.
Inspiraciju za grbove srpske vlastele, preuzeo je iz Ilirskog grbovnika (baziranog na danas izgubljenom repblici Ohmućevićevog grbovnika) koji se u to doba nalazio u Bečkoj dvorskoj biblioteci, u koju je donet iz manastira Žitomislića. Najviše poteškoća imao je oko autentičnih izgleda odela običnog naroda i njihovog oružja, za šta je nešto malo detalja pronašao u Žiči.
Slika je završena za Svetsku izložbu i za nju je Paja Jovanović nagrađen zlatnom medaljom. Međutim, on sam nije bio zadovoljan kako je ona ispala, jer je ona više kolorisan crtež nego životopis, pošto je na osnovu nje trebalo da bude kasnije urađen goblen, koji nikada nije urađen.
Pored istorijskih ličnosti, na čuvenoj kompoziciji mesta su našle i neke neistorijski junaci epske poezije (Gojko Mrnjavčević, prikazan kao veliki logotet, Miloš Obilić), kao i relativno poznate istorijske ličnosti, a Jovanović je između ostalog među prisutnima docrtao i samog sebe. Lik carice Jelene urađen je prema Mili, majci šahiste Bore Kostića, u koju je Paja Jovanović nekad bio zaljubljen.
Originalna kompozicija danas se nalazi u Narodnom muzeju Srbije, a postoji još sedam verzija (kopija) ove slike, koje se nalaze u muzejima i privatnim kolekcijama.
Ko je ko na slici?
Pre izrade same slike, Paja Jovanović je napravio njenu skicu na kojoj je i označio ličnosti koje je prikazao na slici:
Foto: Vikipedija
1. Car Dušan
3. Uroš, mladi srpski kralj
4. Prvi srpski patrijarh Joanikije
5. Trnovski (bugarski) patrijarh Simeon 6. Vukašin Mrnjavčević
7. Carev šurak Oliver veliki vojvoda.
8. Dejan Sevastokrator (Zet cara Dušana)
9. Kir German, Iguman Atonski (predstavnik svetogorskog protata)
10. Gojko Mrnjavčević, Veliki Logotet
11. Nikola Buća, Protovestijar
12. Palman(us) Teutonicus Capitanus gentis armigens
13. Uglješa Mrnjavčević, carski konjušar
14. Despot Siniša, brat cara Dušana (od druge žene)
15. Car Aleksandar Bugarski, caričin brat 16. Jovan Kastrijota, deda Skenderbega
17. Giunius Derse (Dubrovčanin, izaslanik Republike)
18. Giunius de Calichio (Dubrovčanin, izaslanik Republike)
19. Nifficus Nik Condola (Dubrovčanin, izaslanik Republike)
20. Avrambek Kefalija Sereza
21. Mancil Liverija, Vojvoda nad Volerom, Serezom i Strumom
22. Angel Metohita
23. Aleksija Camplakon, veliki čauš
24. Kesar Preljub
25. Orlović Grgur
26. Hrabrenović
27. Balšić
28. Kobilović (Obilić)
29. Oblačić Rade
30. Andronik Kefalija Drame
31. Andronik Kantakuzen bel Hartularja
BONUS: NAJAKTUELNIJI VIDEO SNIMCI
Za još vesti zapratite nas na našoj zvaničnoj Fejsbuk stranici - budimo "na ti".
Nova dimenzija novosti, vaš "Nportal.rs".
Pročitajte još
